Een onbekommerd cavialeven

We hebben heel veel nodig in ons leven. Verzekeringen, een bankstel, een magnetronoven, en het liefst een bloemetje op tafel. Dan hebben we het nog niet eens over een slaapplek en eten. Dit kost allemaal geld. Dieren hebben dat soort behoeftes niet, of ze zorgen er zelf voor. Een hondenleven klinkt sneu, dus kijken we naar een onbekommerd cavialeven.

Huisdieren spelen vals. Ze krijgen alles toegereikt zonder er iets voor te hoeven doen. Oké, ze zijn niet vrij om te gaan en staan waar ze willen, en ze moeten onze aaien maar accepteren (aaien gebeurt echt niet in de natuur, hoor). Maar voor de rest krijgen ze alles wat ze nodig hebben. Geen tegenprestatie verlangd.

In de natuur hebben de dieren het moeilijker. Ze moeten zelf voor de kost zorgen, slecht weer doorstaan, en de kleinste aandoening of vijand kan leiden tot de dood. Toch heb ik over het algemeen niet het idee dat ze ongelukkig zijn, ze zijn letterlijk in hun element. Behalve vuurvliegjes misschien.

Waarom schrijf ik hierover? Omdat ik zelf op zoek ben naar vrijheid. Vrijheid om mijn leven simpeler te maken met minder moeten en meer kunnen. De vrijheid om te gaan en staan waar ik wil. Ik ben daarom stiekem een beetje jaloers op andere dieren, want die lijken al vanaf het begin enorm vrij te zijn.

Jij hebt vast ook wel eens naar buiten gekeken naar een (vreemde) vogel. Zeker als je de hele dag gedwongen met pensioen thuis zit. Smachtend en zuchtend naar de vrijheid die die vogel heeft, terwijl jij gedoemd bent in je coronacocon te verpoppen. Huisdieren nemen wraak? Nee, want dit heb je ook als je wél naar buiten mag. Maar pas op, want waar je feitelijk naar verlangt is niets meer dan een illusie. Waarom wordt zo duidelijk.

Piramide van Maslow

Een cavia heeft net zoals wij behoefte aan van alles. Voor mensen kunnen we kijken naar de piramide van Maslow. Grappig genoeg telt deze tot op zekere hoogte ook voor dieren! De onderste laag geldt voor vrijwel alle dieren (nee, een bacterie slaapt niet), en de onderste drie lagen voor alle dieren met hogere hersenfuncties die sociaal gedrag vertonen.

Het begint met de basale fysieke behoeften: ademhalen, eten, drinken, seks en slapen. Onderdak zit ook in deze laag, maar dit geldt niet voor alle dieren. Natuurlijk hebben dieren vaak wel iets van onderdak nodig zoals een holletje, maar dit hoort eigenlijk in de tweede laag.

De tweede laag gaat over veiligheid: lichamelijke veiligheid en gezondheid. Voor mensen komt hier werkzekerheid en beschermd eigendom bij.

De derde laag gaat over sociale behoeften. Veel dieren hebben iets van sociale conventies. Dieren zijn solitair of floreren in een kudde. Ze hebben manieren om te communiceren, bepalen een rangorde en kunnen voor de kroost van andere leden van de groep zorgen.

Je zou dus kunnen zeggen dat een gedeelte van de piramide van Maslow ook voor dieren geldt.

Sociale conventies

Dieren hebben dus net als wij sociale conventies. Waarom voelen we onszelf soms onvrij terwijl we het fysiek wel zijn? Waarom verlangen wij naar de vrijheid van de vogel, of het onbezorgde leven van een hond, kat of cavia? Vanwege de afspraken die “we” hebben gemaakt met elkaar, ingebakken in instinct of meer complexe structuren.

Waarom loop je niet bloot over straat? Omdat je dan op een gegeven moment de bak in draait, of door ouders van jonge kinderen wordt gelyncht. Fysiek vrij, sociaal gevangen. Alleen nudistenenclaves kunnen in dit geval nog voor verlichting en verluchting zorgen.

Waarom kun je niet leven zoals onze voorouders als jagers en verzamelaars? Omdat we hebben afgesproken dat het fruit in de fruitboomgaard een eigenaar heeft en zwijnen op de Veluwe niet zomaar mogen worden gedood (feitelijk eigendom van de staat).

Wetten. Regels. Verplicht bezit van een bankrekening. Verplicht hebben en betalen van een zorgverzekering. Het gebruik van geld. Verplicht ingeschreven staan bij de gemeente of wee je gebeente. Onderdeel van extreem complexe maatschappelijke en sociale structuren die steeds ingewikkelder worden, of minstens steeds veranderen. Het is niet voor niets zo dat we over het algemeen op hogere leeftijd terug verlangen naar de ongecompliceerdheid van het bestaan toen we jong waren. Dit is trouwens ook een illusie, maar het geeft aan dat je wel erg veel wordt geacht te weten en te respecteren.

Een cavialeven is niet zo onbekommerd

De zucht naar het leven van een cavia is niet terecht. Cavia’s hebben namelijk last van precies dezelfde dingen waarom wij ons opgesloten kunnen voelen: sociale conventies. Wie is de alfaman? Sociale rangorde in een groep is belangrijk. Taken worden verdeeld, en sommige leden fungeren als wakers voor als er gevaar dreigt. Taakverdeling en structuur. Een cavia kan niet zomaar zijn gang gaan op straffe van een goede vechtpartij of uitsluiting van de groep, dus spelen ze het spelletje mee.

De conventies die wij onszelf opleggen zijn niet gelijk meer aan die van de dieren. Ooit nog wel, toen wij zelf nog jagers en verzamelaars waren. Inmiddels is het leven wel complexer geworden, maar in de basis is het hetzelfde.

De volgende keer dat je droomt over de vrijheid van die vogel of cavia, denk dan nog maar eens aan die vechtpartijen, en dat web van conventies waar ook dieren mee te maken hebben.

Ik heb nog steeds behoefte aan vrijheid. Maar dat zal dan wel moeten passen binnen de sociale structuren die we hebben opgebouwd als mens. Hier, in het buitenland, of wellicht Mars. Waar mensen zijn heb je hiermee te maken. Een tiny house is nog wel oké, vrijwillige landloperij niet. Dieren hebben hier ook mee te maken. Ben ik toch iets minder jaloers op die klappertandende cavia’s geworden.