Belasting op domheid

Loterijen worden ook wel eens belasting op domheid genoemd. Wat weten we eigenlijk van loterijen, en waarom is meedoen dom?

Normaal gesproken wil ik zo min mogelijk belastingen betalen. Ook dus belastingen op domheid.

Vroege geschiedenis van loterijen

Loterijen bestaan al heel lang, al sinds de derde eeuw voor de huidige jaartelling. Dat is al zo’n 2200 jaar! In eerste instantie werden loterijen gebruikt om grote, publieke werken te financieren die de staat niet alleen kon of wilde opbrengen. Wist je bijvoorbeeld dat de Chinese muur onder andere door loterijen is bekostigd? Dit waren eerst besloten loterijen, alleen de adel of de rijken konden hieraan meedoen.

De eerste geregistreerde publieke loterij vond, grappig genoeg, plaats op 1434, in Nederland, in het plaatsje Sluis. Niet lang daarna kwamen er ook prijzen in de vorm van geld. Ook in deze tijd werden publieke werken hiermee bekostigd, zoals militaire fortificaties. Het eerste goede doel dat naar mensen ging met een loterij was ondersteuning voor de armen.

In Engeland werden er 1569 een loterijtrekking gehouden, waarvan de waarde van de prijzen in totaal gelijk was aan de inkomsten. Een soort verkapte staatslening, dus, want de verkoop vond al drie jaar eerder plaats. Deze loterij was duur, zodat alleen de welgestelden hieraan konden meedoen. Saillant detail: een van de prijzen was immuniteit voor arrestatie voor niet-ernstige misdaden.

Bron: IsGeschiedenis.

Verdienmodel huidige loterijen

De aard van kansspelen tegenwoordig, en dus ook loterijen, is dat er door de aanbieder winst wordt gemaakt. Het aanbod heeft dus altijd een positieve waarde, en voor de spelers is dit gemiddeld genomen een negatieve waarde.

Er worden ook nog wel eens loterijen gehouden die geheel door onbetaalde vrijwilligers wordt georganiseerd voor een goed doel, zonder winstoogmerk. Dit verandert er echter niets aan dat de deelnemers gemiddeld verlies maken. Ik zou zeggen dat je beter een collecte kan doen, maar ik kan me ook indenken dat een loterij het wat leuker maakt.

Ook als organisator kun je verlies maken. Je hebt kosten, en als de baten lager zijn dan de kosten dan lijd je verlies. Dit komt echter niet heel vaak voor.

Statistisch gezien verlies je dus altijd als deelnemer. En verlies je meestal niet als organisator.

Alle grote loterijen werken tegenwoordig met geldprijzen, en af en toe zie ik nog wel eens een auto langsrijden of fiets langsfietsen. Dat maakt het wel zo makkelijk.

De psychologie van winnen

Loterijen maken handig gebruik van wat trucjes uit de psychologie. Het zijn ook gewoon bedrijven, en bedrijven hebben een marketingapparaat. Zeker als het om grote knaken gaat!

Je herkent het wel: een bericht in de krant dat de hoofdprijs is gevallen bij iemand in plaats X. “Helaas, dat ben ik niet, maar misschien volgende keer”? Als je kijkt naar media-coverage is er veel aandacht voor winnaars, en weinig voor verliezers. Daardoor lijkt het alsof er veel wordt gewonnen en weinig verloren. Zoals je net kon lezen, is het omgekeerde waar.

Nog erger is het als de straatprijs in jouw straat valt, en je hebt geen lot. Onverteerbaar! Daarom koop ik toch een lot, gewoon voor de zekerheid. Fear of missing out is dat. Verlies wordt harder gevoeld dan winst, dus nemen we het zekere voor het onzekere. Liever een grote kans op een klein verlies, dan de kleine kans op een groot verlies. Ook al is er niet eens sprake van verlies, het is iets wat je niet wint. Een essentieel verschil.

U heeft nog 10 uur om een lot te kopen. De bekende tijdsdruk, om mensen over de streep te krijgen. Toch een beetje de nu of nooit gedachte, terwijl er volgende maand echt wel weer een trekking is, hoor.

Kleine en grote verleidingen

Krassen, krassen, krassen. Het ligt er gewoon, bij de tijdschriften en postzegels. Het kraslot. Je hebt de keuze: onmiddellijk die endorfine van spanning door je lichaam voelen voor een zacht prijsje, of saai je hypotheek afbetalen. Je kiest natuurlijk het eerste, want dat is nu! Immediate Gratification wordt dat ook wel genoemd. Hetzelfde effect als nu een snoepje of straks twee snoepjes. Je kiest voor de kick nu in plaats van de kick later, ook als die waarschijnlijk groter is (zoals een afbetaald huis).

Jackpot, je bent een winnaar! Nuchter gezien heb je minder kans om te winnen zonder al die grote prijzen. Dan wordt het prijzengeld namelijk over meer mensen verdeeld. Tóch werkt dat niet zo. Het blijkt zo te zijn dat hoe groter de hoofdprijs is, hoe meer mensen een lot kopen. Nou, ik ben met een miljoen al financieel onafhankelijk, ik hoef er echt geen 20 te winnen. Maar voor de meesten werkt dit anders.

Loterijexcuses

Maar het is toch voor een goed doel? Mooie (en zielige) plaatjes om te laten zien waar je aan geeft. Dit geeft je weer een excuus om mee te doen. Want dan doe je toch iets goeds voor de wereld. Nou, als je dat wil doen, steun gewoon het goede doel direct. Dan gaat er niks naar de commerciële loterijclub. Het interessante is dat de goede doelen door deze loterijvorm ook daadwerkelijk meer geld binnenkrijgen. De mensen die meedoen aan de loterij doen dat blijkbaar dan toch niet voor het goede doel, maar voor de poet.

De meeste dromen zijn bedrog. Met een lot koop je geen kans op een prijs, je koopt een droom. En dat weten de loterijen maar al te goed. In de reclame van onze staatsloterij zie je de dromers prominent in beeld tijdens hun dromen. Ontsnappen uit de werkelijkheid, denkt de kantoorklerk. Dit hoef ik straks niet meer, denkt de bouwvakker. Er zijn mensen, waaronder een paar collegabloggers, die toch een lot kopen ondanks dat ze weten dat ze verliezen. Je kan ook naar de bios, kost net zoveel, en hier heb ik ook plezier van. Een fijne droom is ook wat waard, zeker.

De twijfelachtige rol van de staat

Je kan je wellicht de soap rondom de staatsloterij nog herinneren. Prijzen die vielen op niet-bestaande loten, of op halve loten zonder dat er een tweede helft van dat lot bestond. De staat is daarvoor aangeklaagd, en heeft verloren. Recent nog kreeg een deelnemer zijn geld terug. Let wel, we hebben het hier over een bedrijf dat in handen is van de staat. Het is te gek voor woorden dat je via de rechter je gelijk moet halen bij een overheid die effectief dient te zijn.

Ik ben hier best wel boos over. Niet vanwege dit geval, maar wel wat dit in abstracte zin betekent, en dat de staat er dus niet altijd is voor de burgers. Wij betalen die rechters via de belastingen zelfs zelf dus we kennen hier alleen maar verliezers! Dit heeft degenen die toch al slachtoffer waren, nog eens extra in de klauwen van Ferdy R gedreven, die via stichting loterijverlies 2,8 miljoen euro verduisterde. Staat, ga je schamen.

De staat heft bij prijzen boven een bepaald bedrag belasting. Hoe meer mensen gokken, hoe beter de inkomsten van de staat. Op zijn minst twijfelachtig, dit ruikt naar belangenverstrengeling (net zoals accijns op roken, trouwens). De maatschappelijke kosten tegenover de staatsinkomsten die budgetneutraal moeten blijven…

Jaarverslag staatsloterij

In het jaarverslag 2018 met de naam “Investeren in een kansrijke toekomst” wordt de nadruk gelegd op “verantwoord spelen”. Waarom zie ik dan geen “gevaren van gokken” spotjes en wel spotjes met “zoooo veel money”?

Het op een verantwoorde manier aanbieden van onze kansspelen was in 2018, net als voorgaande jaren, een van onze prioriteiten. De informatie op onze website gericht op de bescherming van kwetsbare groepen zoals jongeren hebben we uitgebreid. Voor aanvullende online leeftijd-verificatie gebruiken we nu iDIN, dat in 2018 is geïmplementeerd. De verkooppunten hebben verplicht een e-learning over onze Gedragscode gedaan. Alle medewerkers hebben de e-learning over verantwoord spelen met succes afgerond, die ook vast onderdeel is van de onboarding van nieuwe medewerkers.

Nederlandse loterij, jaarverslag 2018

Man, man, wat prachtig verwoord. Hoe komt het dan dat er toch veel gokverslaafden zijn? Cijfers zijn er maar weinig, de laatste zijn van 2016. In 2015 waren er 2186 mensen onder behandeling voor gokverslaving. Ter vergelijking: dat is ongeveer 3% van alle in behandeling genomen verslaafden. Dit laat natuurlijk niet het hele plaatje zien, want niet iedereen die verslaafd is wordt ook behandeld. Los van de daadwerkelijke cijfers geeft de overheid het signaal dat gokken oké is, zij faciliteert dit namelijk zelf.

Als de markt straks wordt opengegooid voor wat minder lieve partijen, en veel mensen denken dat gokken oké is, wat kan dat dan voor gevolgen hebben? Veel van de partijen die staan te trappelen om hier op de markt te komen komen van de Britse eilanden. En laten die nou net de grootste problemen hebben met gokverslaving… Ik houd mijn hart vast. De staat moet hierin een voorbeeldrol aannemen! Voorlichting, voorlichting, voorlichting.

Wie betaalt de belasting op domheid?

Wie zijn eigenlijk degenen die de zwaarste belasting op domheid betalen?

De verslaafden

Degenen die de zwaarste belasting op domheid betalen. Maar verslaafden zijn niet altijd dom, de term belasting op domheid is onnodig kwetsend voor deze mensen. Wat blijkt: veel mensen die gokverslaafd raken willen snel rijk worden. Oef, dat is dus iemand die zomaar op dit blog terecht kan komen als ik dit artikel “snel rijk worden” had genoemd. Verder zijn er nog kenmerken die ook bij andere verslavingen aanwezig zijn, zoals ontsnappen aan de werkelijkheid, ontspanning, et cetera. Bron: AGOG. Andere kenmerken zijn:

• Uit een gezin komen waar veel waarde wordt gehecht aan materiële en financiële zaken;
• Uit een gezin komen waar sparen, plannen en budgetteren niet belangrijk worden gevonden;
• Materiële verwenning: vaak zijn de jongeren in hun jeugd door een van de ouders of grootouders in materieel opzicht extreem verwend;

Kortom, materialistisch, verwend, en géén financiële educatie. Hopelijk kan ik aan dat laatste een steentje bijdragen…

Wat cijfers over de belasting op domheid

De inkomsten van de staat aan kansspelbelasting is over 2019 wel 544 miljoen. Bron: miljoenennota 2020.

Cijfers Nederlandse loterij 2018:
Omzet: 1169 miljoen (meer dan een miljard!)
Hiervan kreeg de staat 101,6 miljoen
Inkomsten CEO: 245.000
Winst: 7 miljoen
Uitkeringspercentage 66,3%

Cijfers Nationale Postcode loterij 2018 (inclusief BankGiro en Vriendenloterij):
Omzet:1.022 miljoen (ook meer dan een miljard!)
50% afdracht aan goede doelen
Inkomsten CEO: staat niet in verslag. Zal niet gering zijn.
Winst: 19 miljoen
Uitkeringspercentage Postcode Loterij: 31,8%
Uitkeringspercentage BankGiro/Vriendenloterij: 27,5%

Conclusie

Uiteindelijk zijn de echte winnaars de loterijorganisaties, de staat, en in mindere mate de goede doelen. De rest betaalt de niet onaanzienlijke belasting.

De rol van de staat vind ik twijfelachtig, en die zijn nog eens opener dan de postcode loterij. Het blijft een harde business in mijn ogen, waar grof geld wordt verdiend aan anderen.

Spannend, straks de uitslag van de koningsdagloterij! Misschien win ik wel!

Update 28-04-2020: Ik heb 7,50 gewonnen. De helft van wat het lot heeft gekost.